We denken vaak dat we een ongezonde relatie direct zouden herkennen. Als iemand ons slecht behandelt, naar en egoïstisch gedrag vertoont of ons ongelukkig maakt, dan zouden we toch gewoon weggaan? Maar zo simpel is het niet. Veel mensen raken ongemerkt verstrikt in relaties die hen beperken en langzaam hun energie, eigenwaarde en vrijheid opslurpen. Hoe gebeurt dit? En hoe kun je deze onzichtbare ketens doorbreken?
De sluipende opbouw
Ongezonde relaties ontstaan zelden van de ene op de andere dag. Ze beginnen vaak met liefde, aandacht en verbondenheid. Maar beetje bij beetje verandert de dynamiek. Grenzen worden opgerekt, manipulatie sluipt erin en je gaat steeds meer aan jezelf twijfelen.
In een relatie vol verwarring en onzekerheid kom je steeds vaker in situaties waarin je je eigen waarneming begint te betwijfelen. Je partner zegt dingen die je doen twijfelen aan wat je hebt gezien of gevoeld, en langzaam raak je je grip op de werkelijkheid kwijt. Dit wordt gaslighting genoemd – een subtiele manipulatie die je doet twijfelen aan je eigen verstand, waardoor je uiteindelijk niet meer zeker weet wat waar is.
Toch is er iets wat je keer op keer weer terug doet keren: de momenten waarop je partner ineens liefdevol is, je aandacht schenkt en je het gevoel geeft dat alles in orde is. Deze sporadische momenten van genegenheid, die soms onverwacht komen, zijn als kleine beloningen. Ze houden je hoopvol en doen je geloven dat er nog iets goeds is in de relatie, ondanks de verwarring en het verdriet. Dit is intermitterende versterking – de onvoorspelbare beloning die je blijft trekken, zelfs als je weet dat het weer zal verdwijnen.
Maar er is ook de angst die constant in je achterhoofd sluimert: de angst om alles te verliezen. De angst om alleen achter te blijven. Je begint te geloven dat je zonder deze persoon niet compleet zult zijn, dat je het niet zult redden zonder hun aanwezigheid. Deze angst houdt je vast, laat je twijfelen en doet je blijven, zelfs als je weet dat de relatie niet goed voor je is. Het is de angst voor verlies die je in de relatie vasthoudt, zelfs als je diep van binnen weet dat het tijd is om los te laten.
Waarom is het zo moeilijk om los te komen?
Het breken met een ongezonde relatie is niet alleen een rationele beslissing. Onze psyche speelt een grote rol. Patronen die we in onze jeugd hebben geleerd, ons zelfbeeld en diepgewortelde overtuigingen over liefde en relaties houden ons soms gevangen. Daarnaast kunnen schaamte en schuldgevoel een blokkade vormen: “Waarom heb ik dit laten gebeuren?” of “Wat als ik het verkeerd zie?”
Hoe kun je deze ketens doorbreken?
Stel je voor dat je vastzit in een relatie die steeds meer aan je vreet. Je merkt dat je steeds meer reageert op de woorden en gedragingen van de ander, maar ergens diep van binnen voel je dat het niet goed voor je is. Je hebt het gevoel dat je vastzit in automatische patronen, altijd maar door hetzelfde cirkeltje heen draait zonder ooit vooruit te komen. Dit is waar psychologische flexibiliteit in beeld komt.
In ACT (Acceptance and Commitment Therapie) leer je om bewust keuzes te maken die in lijn zijn met jouw waarden, in plaats van vast te blijven zitten in de automatische reacties die je altijd hebt gehad. Het begint met het leren observeren van je gedachten en gevoelens, zonder ze meteen te veroordelen of erop te reageren. Stel je voor dat je een moment neemt om op papier te zetten wat je denkt en voelt, je patronen te herkennen en te begrijpen waar ze vandaan komen. Dit is bewustwording – het eerste stapje om grip te krijgen op je situatie.
Vervolgens is er defusie, een krachtige ACT-strategie die je helpt om je gedachten te zien als voorbijdrijvende wolken of auto’s op een snelweg. Ze komen, ze gaan, en ze hebben geen controle over jou. Jij bent niet je gedachten – je hebt gedachten. Dit besef helpt je los te breken van de overtuigingen die je gevangen houden. In plaats van jezelf te identificeren met elke negatieve gedachte, leer je ze gewoon te laten zijn, zonder dat ze je gedrag sturen.
Tot slot, is er het principe van waarden als kompas. Je gaat jezelf de vraag stellen: Waar wil ik naartoe? Welke soort persoon wil ik zijn? Welke relaties passen bij de persoon die ik wil worden? Door je te richten op je diepste waarden, kun je krachtigere keuzes maken die echt in lijn zijn met wie jij wilt zijn. Dit geeft je de vrijheid om los te breken uit patronen die je niet meer dienen, en maakt ruimte voor de relaties en situaties die werkelijk waardevol voor je zijn.
Door deze drie strategieën – bewustwording, defusie en het gebruik van waarden als kompas – leer je niet alleen jezelf beter kennen, maar ontwikkel je de kracht om op een gezondere manier keuzes te maken, zelfs als je omgeving je uitdaagt.
Loskomen van een ongezonde relatie is een proces. Het vraagt om zelfreflectie, moed en soms hulp van anderen. Maar het begint met erkennen dat je het waard bent om een leven te leiden waarin jij de regie hebt.
www.mirjamlesliepringle.com
Dit is een bijdrage van Mirjam Leslie Pringle Coaching & Therapie
